تریزومی چیست؟
اسفند ۱۱، ۱۴۰۲بیماری ها ی ژنتیک ومادرزادی
اسفند ۱۱، ۱۴۰۲
کاربردها و موارد تجویز اکسیژن
تجویز اکسیژن باید با رعایت احتیاط انجام شده ، اثرات آن بر روی بدن مورد ارزیابی قرار گیرد اکسیژن نوعی داروست و مانند هر داروی دیگری باید ، اگربه موقع و به نحو صحیح تجویز شود مفید خواهد بود . در غیر این صورت میتواند عوارضی را به دنبال داشته باشد . در مبتلایان به بیماری های ریوی ، اکسیژن درمانی با هدف رساندن PaO2 شریانی به میزان 60-80 میلیمتر جیوه است . در این محدوده ، 80-90 درصد Hb از اکسیژن اشباع میشود ( با افزایش تویز اکسیژن نمیتوان درصد اشباع Hb را چندان افزایش داد )
هنگام تجویز اکسیژن لازمست بیمار را از نظر نیاز به اکسیژن بررسی کنیم . علائم مورد نظر شامل اختلال در سطح هوشیاری ، رنگ غیر طبیعی پوست و مخاط ها ، تعریق شدید ، تغییر در فشار خون ، تاکیکاردی و تاکی پنه است .
به دلیل قابلیت احتراق اکسیژن ، هنگام استفاده همیشه باید خطر آتش سوزی را مد نظرداشت.
اکسیژن منحصرا توسط پزشک تجویز می گردد.درتجویزاکسیژن همیشه غلظت اکسیژن بیشتر از میزان جریان در دقیقه اهمیت دارد .درشرایطی که وضعیت بیمارحاد ودرمعرض خطرباشد ، پرستار می تواند بدون دستور پزشک ، برای بیمار اکسیژن تجویز نماید .
استفاده ازگاز خشک ، غشاء مخاط تنفسی را دهیدراته می نمایند . وسایل مرطوب کننده که بخار آب را به هوای دمی اضافه می کنند ، برای اکسیژن تراپی به ویژه جریان های بیشتر ازlit / min2 ضروری می باشند .این وسایل رطوبتی حدود 20% تا 40% فراهم می نمایند . البته در تجویز مقادیر کمِ اکسیژن مثلاً 1-2 lit/minبا نازال کانولا ، مرطوب سازی اکسیژن لازم نیست .
سیستم تحویل اکسیژن
انتخاب سیستم اکسیژن رسانی به بیمار، به میزان نیاز بیمار به اکسیژن ، سن و راحتی او بستگی دارد . در بیشتر سیستم ها ، اکسیژن تحویل شده ، قبل از تنفس با هوای اتاق مخلوط می شود . با این نوع سیستم ، تنظیم دقیق در صد اکسیژن دمی یا Fio2 امکان پذیر نیست . وقتی تنظیم درصد اکسیژن دریافتی اهمیت دارد ، باید از وسایلی مثل ماسک ونچوری استفاده کرد .عموما سیستم های اکسیژن رسانی به دوگروه عمده تقسیم می شوند:1 ) گروه باجریان پائین ( low flow) ،شامل کانول بینی ،کاتترداخل بینی،ماسک ساده،ماسک های تنفسی، و2) گروه باجریان بالا( high flow) ، شامل دستگاه ونتوری،اکسی هود،چادرصورت،چادراکسیژن،پرانگ بینی باجریان بالا.
دراینجا به انواع شایع سیستم های اکسیژن رسانی اشاره می کنیم:
کانولهای بینی ( سوند بینی[CANNULA] ) : از این روش به صورت وسیعی برای اکسیژن رسانی بیماران دچار هیپوکسی که به غلظت های کم تا متوسط اکسیژن نیاز دارند استفاده می گردد . میزان جریان اکسیژن تجویز شده به وسیله کانولهای بینی بین 1 تا 6 لیتر در دقیقه می باشد.
بر حسب سرعت تجویز اکسیژن ، مقدار تقریبی Fio2 هوای دمی به قرار زیر است :
| Fio2 | O2 |
| 24 – 28 % | 2 Lit/min |
| 28 – 32 % | 3 Lit/min |
| 32 – 36 % | 4 Lit/min |
| 36 – 40 % | 5 Lit/min |
| 40 – 46 % | 6 Lit/min |
مزایا : سبک و ارزان است. استفاده از آن آسان است. به راحتی توسط بیمار تحمل می شود. لازم نیست هنگام خوردن غذا یا سرفه کردن جریان اکسیژن قطع گردد. بیمار می تواند هنگام استفاده از آن تحرک کافی داشته باشد.
معایب : در صورت اکسیژنی که با این روش به بیمار می رسد بستگی به تعداد و عمق تنفس بیمار داشته و غلظت آنرا نمی توان تعیین کرد. تحریک مخاط نازوفارنژینال می کند .اعمال فشار از طریق بندهای آن به گونه ها میشود.اگر میزان اکسیژن تجویز شده به بیش از 6 لیتر در دقیقه افزایش یابد موجب تحریک مخاط و بلع هوا می شود.
ماسک صورت ( FACE MASK ):
ماسک های صورت که بینی و دهان بیمار را می پوشانند ، برای تهویه اکسیژن به کار می روند . قسمت های بازدمی در دو طرف ماسک قرار دارند و اجازه می دهند دی اکسید کربن بازدمی خارج شود .
ماسک های اکسیژن گوناگونی وجود دارد :
1 ) ماسک ها ی ساده
که غلظتی حدود 40% تا 60% را با سرعت 5 تا 8 لیتر / دقیقه به بیمار می رسانند .این روش برای دادن غلظت های کم تا متوسط اکسیژن مورد استفاده قرار می گیرد و در بیمارانی که با دهان تنفس می کنند موثرتر از کانولهای بینی می باشد. در صورت تنظیم جریان اکسیژن به صورت 10 – 6 لیتر در دقیقه Fio2به میزان 55 – 35 درصد برای بیمار فراهم می نماید . برای استفاده ، ماسک باید کاملا مماس با دهان و بینی قرار گیرد تا هوا از اطراف نشط نکند. هوای بازدمی از راه سوراخهایی که روی ماسک است به بیرون هدایت می شود ولی با توجه به اینکه محفظه ای که روی صورت قرارمی گیرد فضای مرده ای را ایجاد می کند. جریان اکسیژن نباید کمتر از 5 لیتر در دقیقه باشد زیرا باعث استنشاق هوای بازدمی که دارای مقادیر بالای CO2 است می گردد.
| O2 | Fio2 |
| 5lit/min | 40% |
| 6lit/min | 50-45% |
| 8lit/min | 60-55% |
مزایا : به سهولت قابل استفاده است در بیمارانی که با دهان تنفس می کنند ، مؤثرتر از کانولای بینی است چون با این روش Fio2 بیشتری را می توان به بیمار رسانده باعث خشکی مخاط نمی شود.
معایب : در بعضی از بیماران خوب تحمل نمی شود ( مثل کسانی که تنگی نفس دارند ) ، برای فعالیت هایی مثل غذا خوردن و سرفه کردن باید ماسک را برداشت ، ممکن است باعث پیدایش نواحی فشار روی استخوانهای صورت شود ، در مدت طولانی قابل استفاده نیست ، غلظت اکسیژن دریافتی متغیر است و باید مرتبا وضعیت ماسک روی صورت را اصلاح نمود.
2 ) ماسک تنفس مجددنسبی(Partial rebreather mask ):
ماسک rebreather نسبی که با جریان 6 تا10 لیتر / دقیقه ، اکسیژنی با غلظت 60% تا 90% را به بیمار می رسانند .
کیسه ذخیره اکسیژن که به ماسک چسبیده اجازه می دهد تا بیمار یک سوم هوای بازدمی را همراه با اکسیژن تنفس کند . بدین ترتیب با چرخش دوبارۀ اکسیژنِ بازدمی ، Fio2 افزایش می یابد. کیسه ماسک rebreather نسبی نباید در طی دم به طور کامل روی هم بخوابد و باد آن خالی شود تا از افزایش تدریجی دی اکسید کربن جلوگیری شود . اگر این مشکل رخ بدهد پرستار می تواند جریان اکسیژن را افزایش دهد .
مزایا : افزایش جزء دمی اکسیژن (Fio2 ) و غلظت اکسیژن امکان پذیر است . در صورت لزوم می توان آن را به یک nonrebreathermask تبدیل کرد. در صورت قطع شدن اکسیژن دریچه اطمینان آن باعث رسیدن هوای اتاق به بیمار می شود.
معایب: بیمار باید تنفس خود به خود داشته باشد . ممکن است موجب تحریک پوست شود. باید کاملا روی صورت فیکس شود. در درمانهای طولانی مدت کاربرد ندارد. کیسه نباید تاب خورده یا از هوا تخلیه گردد. بیمار احساس راحتی نمی کند. برای بیمار محدودیت حرکت ایجاد می کند.
3 ) ماسک غیر – تنفس مجدد(Non rebreather ):
این ماسک ازنظرساختارکلی شبیه ماسک تنفس مجددنسبی است ،ولی دارای دریچه یکطرفه به منظوراجتناب ازبازگشت هوای بازدمی به سیکل تنفس می باشد.بنابراین به آن ماسک غیر- تنفس مجددگفته شده است. باید در موقع استفاده دقت نمود که کیسه با هر بار تنفس بیش از یک سوم گنجایش خود جمع شود و جریان اکسیژن 15 – 6 لیتر در دقیقه باشد تا کیسه ذخیره پر بماند.ماسک non rebreather اکسیژن را با غلظت بالاتر به بیمار می رساند . به طوری که با سرعت جریان 10 تا 15 لیتر / دقیقه اکسیژنی با غلظت حدود 95 % تا 100% را به بیمار می رساند . دریچۀ یک طرفه ای که بین ماسک و کیسۀ ذخیره وجود دارد مانع از ورود هوای اتاق و هوای بازدمی به کیسه می شود و بدین ترتیب فقط اکسیژن موجود در کیسه تنفس می شود.
برای پیشگیری از افزایش تدریجی دی اکسید کربن ،کیسۀ non rebreather نباید به طور کامل در طی دم روی هم بخوابد . اگر چنین اتفاقی روی دهد ، پرستار باید با افزایش جریان اکسیژن تحویلی ، این مشکل را اصلاح نماید.
مزایا : مخاط را خشک نمی کند. اکسیژن را بالاترین غلظت ممکن تحویل می دهد.
معایب : بیمار باید دارای تنفس خود به خودی باشد. برای بیمار محدودیت ایجاد می نماید. بیمار احساس راحتی نمی کند. برای جلوگیری از نشت2 O محکم کردن ماسک بر روی صورت ضرورت دارد. ممکن است موجب تحریک پوست شود. در مدت طولانی نمی توان از آن استفاده کرد. ممکن است موجب مسمومیت با 2 O گردد به همین علت باید ABG سریال از بیمار انجام شود. موجب مختل شدن خوردن و آشامیدن در بیمار می شود.
4 ) ماسک ونچوری (Venturi):
ماسک ونچوری غلظت های متفاوتی از اکسیژن ، از 20% تا 40% یا 50% را با سرعت جریان 4 تا 10 لیتر در دقیقه ارائه می کند . ماسک ونچوری لوله ای قطور دارد و بر اساس غلظت اکسیژن تحویلی و سرعت جریان ، آداپتر آن دارای کد بندی رنگی است .بعبارتی هررنگ،بیانگرغلظت خاصی ازاکسیژن است.برای مثال آداپتر آبی با سرعت 4 لیتر / دقیقه اکسیژن را با غلظت 24% و آداپتر سبز با سرعت 8 لیتر / دقیقه اکسیژن را با غلظت 35% به بیمار می رساند .
شروع اکسیژن با ماسک مثل شروع اکسیژن با کانولاست غیر از اینکه پرستار باید ماسکی با سایز مناسب برای بیمار تهیه کند .
5 ) چادرصورت( Face tent):
زمانی که بیمار نمی تواند ماسک را تحمل کند ، می توان اکسیژن رابکمک چادرصورت به بیماررسانید.چادرهای صورت غلظت های متفاوتی از اکسیژن را ،مثلاً با جریان 4 تا 8 لیتر / دقیقه غلظتی حدود 30% تا 50% ، فراهم می کنند .
مزایا : در صورتی که بیمار به علتهایی از قبیل شکستگی یا جراحی بینی یا اضطراب قادر به تحمل ماسک صورت نباشد از این وسیله استفاده می گردد. موجب خشکی مخاط نمی شود. در صورتی که به سیستم Venturi وصل باشد غلظت دقیقی از2 O را تحویل میدهد.
معایب : بیمار باید دارای تنفس خود به خودی باشد. موجب مختل شدن خوردن و آشامیدن می شود. ممکن است موجب تحریک پوست شود. در درمانهای طولانی مدت کاربرد ندارد.
6 ) اکسی هود(هوداکسیژن [oxyhood]):
استفاده ازاکسیژن برای نوزادان می تواند مشکل سازباشد،بخاطرمشکلاتی همچون شیردادن (شیرمادرویا شیرخشک)، بیقراری شدید نوزادان ،بخصوص درصورت استفاده ازنازال کانولا،بنابراین ازهود اکسیژن که یک گنبد پلاستیکی سفت است و سر نوزاد را در بر می گیرد،استفاده می شود.هودها مقادیر دقیقی از اکسیژن را با رطوبت بالا تحویل می دهند.نکته مهم آن که نباید اجازه داد که گاز مستقیماً به صورت نوزاد بخورد و هود نباید با گردن ، چانه یا شانه نوزاد تماس داشته باشد.
7 ) چادراکسیژن(oxygen tent ):
این وسیله اکسیژن ، با درصد رطوبت بالا را در اختیار افرادی می گذارد که قادر به تحمل ماسک نیستند از جمله این بیماران کودکان را می توان نام برد . جهت استفاده بهینه از این وسیله باید رطوبت و درجه حرارت چادر به دقت کنترل شود و بعد از هر بار استفاده باید ضدعفونی گردد.
کاربابیماران کودک برای پزشکان بسیارسخت است .بیقراری واضطراب ازهرگونه اقدامی برای کودکان،می تواند مانع ازانجام درمان صحیح شود.اکسیژن تراپی یکی ازاین اقدامات است.بنابراین می توان ازچادراکسیژن ،که چیزی شبیه چادرمسافرتی شفاف است ،استفاده کرد.دراینصورت کودک می تواند درون آن تحرک کافی داشته ودرمان شود.
چادر شامل یک سایبان مستطیل ، شفاف و پلاستیکی است که به اکسیژن یا منبع هوای فشرده و یک مرطوب کننده برای مرطوب کردن هوا یا اکسیژن متصل است . برای جلوگیری از گرم شدن بیش از اندازۀ داخل چادر اکسیژن و به منظور ایجاد دمایی حدود 20 تا 21 درجه سانتی گراد ، برای چادرها مکانیسم های خنک کننده در نظرگرفته شده است .کودک را با گان یا پتوی پنبه ای بپوشانید. کودک ، داخل چادر نباید دچار لرز شده و یا بدنش مرطوب گردد .
