سوء رفتار با کودک

  سوء رفتار با کودک (child abuse) و انواع آن

بدون تردید هیچ چیزی به اندازه ی سوءرفتار با کودک (child abuse) به او لطمه ی شدید روانی، رشدی و جسمی نمی زند. سوءرفتار  شرایطی است که در آن توسط والدین یا سایرین تعمدا به کودک صدمه زده می شود. سوءرفتار با کودک مصادیقِ متعددی دارد و عمدتاً به شکل جسمی یا هیجانی یا ترکیبی از هر دو اتفاق می افتد.

⚠️کودکانی که معلولیت ذهنی،جسمی یا هیجانی دارند یا دچار تاخیرهای رشدی هستند، بیشتر در معرض سوءرفتار قرار خواهند داشت.

⚠️والدینی که خودشان اختلالات روانی دارند، هوش پائین دارند، توانایی هیجانی و توانایی حلِ مسئله ی ضعیفی دارند، گذشته ی سخت و تلخی را تجربه کرده اند، خودشان در کودکی مورد سوءرفتار قرار گرفته اند و هرگز طعمِ حمایت هیجانی و عاطفی یک بزرگسالِ عادی را نچشیده، یا بشدت تحت تاثیر فشارهای روانی و وضعیت های پرتنش در زندگی اند (نظیر مشکلات با همسر، مشکلات اقتصادی و فقر، بیکاری، اعتیاد، مشغله های شغلی و….)، عدم آگاهی از مهارتهای فرزندپروری مثبت و والدینِ با اطلاعات پایین و تحصیلات کم بیشتر احتمال دارد با فرزند خود بد رفتاری روانی داشته باشند.

⚠️هرچه سوء رفتار بیشتر و شدیدتر و  مربوط به گذشته ی دورتر باشد، پیامدهایِ جدی تری را در پی خواهد داشت.

⚠️برخی از این پیامدها عبارتند از تاخیرهای زبان شناختی، ضعف خودپنداره(تصور و برداشتی که هر کسی از خودش دارد)، پرخاشگری،کاهش بهره ی هوشی، دشواری در تنظیم هیجانات و گاها انزوای هیجانی، از دست رفتن اعتماد به نفس و عزت نفس، افزایش خطر اقدام به خودکشی، انزوای اجتماعی و مشکل در دوست یابی و روابط اجتماعی ضعیف با همسالان، و احتمالا ابتلاء به بسیاری از اختلالات روانی و به طور کلی رشد نامعمول کودک.

---

انواع سوءرفتار با کودک عبارتند از:

۱- قصور (neglect)

۲- سوءاستفاده ی جنسی (sexual abuse)

۳- سوءاستفاده ی هیجانی(emotional abuse).

قصور (neglect)

🔹قصور، یکی از مصادیق سوء رفتار با کودک است. منظور از قصور شرایطی است که والدین به نحو مناسب و به اندازه ی کافی به کودک رسیدگی نکنند‌.

⚠️عدم تامین تغذیه ی مناسب و کافی کودک( پدر و مادرهایی که احتمالا به بهانه ی مشغله های کاری، کودکِ خود را از نعمتِ غذای سالمِ خانگی و نشستن دور سفره ی خانواده محروم می کنند).

⚠️بی توجهی به وضعیت پوشاکِ مناسب برای کودک(مثلا پدر و مادری که در یک روزِ سرد لباسِ گرم تنِ کودک نمی کنند)

⚠️بی توجهی به سلامت جسمانی( مثلا بی توجهی به انجام واکسیناسیون کودک در زمانِ مناسب، یا چکاپِ کودک در سالهای پیش از مدرسه برای بررسی وضعیت تنبلی چشم)

⚠️بی توجهی به سلامت روانی کودک( مثلا بی اهمیت بودن نسبت به مشکلات رفتاری یا هیجانی کودک )

⚠️ غفلت از نیازهای بهداشتی و پزشکی کودک  عدم رعایت نظارت و مراقبت کافی از کودک( مثلا بی توجهی به ساعات خواب و بیداری و تغذیه ی کودک، یا غفلت از سلامتِ دهان و دندان بخصوص در سالهای رویش دندانهای شیری)

⚠️عدم رعایت نظارت و مراقبت کافی از کودک( مثلا بی توجهی و عدم نظارت بر مدت زمانی که کودک صرفِ بازی های رایانه ای می کند و همچنین عدم نظارت و دقت بر محتواهای مجازی و یا برنامه های تلویزیونی ای که در اختیار کودک قرار می گیرد؛ همچنین عدم نظارت صحیح بر روابط دوستی کودکان)

⚠️ پدر و مادری که نسبت به آموزش و تحصیل کودک غافل است و نقش نظارتی و حمایتی مورد نیاز را در امرِ تحصیلِ کودک ایفا نمی کند، نیز در حق کودک قصور می ورزد.

سوءاستفاده ی جنسی(sexual abuse)

🔹 سوءاستفاده ی جنسی از انواع دیگر سوء رفتار با کودکان است، و عبارت است از رابطه ی جنسی اجباری و فریبکارانه ی یک فرد بزرگسال( که عمدتا آن فرد بزرگسال شخصی آشنا از بین خویشان و بستگان است، و یا گاها یک فرد غریبه) با یک کودک. همه ی کودکان صرف نظر از سن، جنسیت، نژاد، اجداد، قومیت، طبقه ی اجتماعی/اقتصادی و ساختار خانوادگی ممکن است در معرضِ خطرِ سوءاستفاده ی جنسی قرار بگیرند.

⚠️ معمولا سوءاستفاده ی جنسی از کودک پیامدهای جدی بسیاری نظیرِ صدمات بدنی، جسمی و بیماری، و نیز تبعاتِ روانی درازمدتی چون افسردگی، اختلالات اضطرابی، و … را در پی خواهد داشت.

⚠️ نتایج تحقیقات حاکی از آنست که سوءاستفاده های جنسی یک عامل خطر برای آسیب شناسی روانی به طور کلی محسوب می شود.

⚠️ در زمینه ی جلوگیری از سوءاستفاده ی جنسی اقدامات آموزشی با هدف پیشگیری بسیار حائز اهمیت است. اهمِ این آموزش ها عبارتند از یاد دادنِ این ۷ قانونِ مهم:

1⃣ آگاهی دادن به کودک از سالِ دومِ زندگی در مورد اندام خصوصی و تکرار این آموزش ها و تمرین و یادآوری مرتب و افزایش آگاهی ها همگام با افزایش سن و ظرفیت شناختی کودک.

2⃣ یاد دادن اینکه تو اجازه ی انتخاب داری که چه کسی را ببوسی یا بغل کنی، پس هر وقت از بوسیدن یا بغل کَردَنَت توسط دیگری احساس خوبی نداشتی نباید اجازه بدهی و باید خودت را عقب بکشی و نه بگویی.

3⃣ به کودک تفاوت بین تماس های بدنی بد و خوب و احساسات مختلف ناشی از تماس ها را یاد دهید و به او بگوئید هرگز نباید نسبت به تماس بدنی اش با دیگران بی تفاوت باشد.

4⃣ یاد دادن اینکه هیچ کسی به غیر از پدر و مادر یا گاها پزشک (البته با حضور والدین)، اجازه ندارد اندام خصوصی تو را ببیند یا لمس کند، یا از آن عکس بگیرد.

5⃣ تو در هیچ شرایطی اجازه نداری اندام خصوصی دیگری را ببینی یا لمس کنی، حتی اگر آن شخص، برادر یا خواهرت، دایی، عمو و یا یکی از دیگر بستگان یا هر فرد آشنایی بود.

6⃣ به کسی که قصد دارد اندام خصوصی تو را ببیند یا لمس کند، حتی اگر خیلی با تو مهربان است، فوراً و قاطعانه بگو ” نه ” و ” با صدای بلند داد بزن و از آن آدم دور شو” ، و به پدر و مادرت یا بزرگتر دیگری که می بینی اطلاع بده. تو باید به محضِ احساسِ خطر اقدام کنی و هرگز نباید بترسی حتی اگر آن آدم تو را تهدید کرد.

7⃣ اجازه نداری از غریبه ها پول یا خوراکی بگیری یا سوار ماشینِ آنها شوی، حتی اگر اصرار کردند.

⚠️پدر و مادرها باید به دور از رفتار هیجانی در مواجه با موارد سوءاستفاده ی جنسی از فرزندشان، از کودک بخواهند که دقیقا همان کاری را که فرد مزبور با آنها انجام داده عملاً نشان دهند و ضمن حفظ آرامش خود و پرهیز از ایجاد ترس و احساس گناه در کودک از پزشک و روانشناس کمک بگیرند.

سوءاستفاده ی هیجانی  (emotional abuse)

🔹واقعیت اینست که سوءرفتارها با کودکان فقط از نوع جسمی نیستند، و اتفاقاًً اکثر مواردِ سوءرفتار شامل بدرفتاری روانی میباشد. بسیاری از والدین گاها حتی ناخواسته یا ناآگاهانه کودکِ خود را موردِ بدرفتاری روانی قرار می دهند.

⚠️ متداولترینِ شکلِ سوءاستفاده ی هیجانی ” پرخاشگری لفظی یا تهدید لفظی کودک ” است.

داد زدن بر سر کودک و تحقیر کردنش با الفاظ ناشایست، تهدید و ریشخند کردن و نکوهش از این موارد است. (مثلا ممکن است کودک ظرفِ غذایش را روی میز بریزد و پدر یا مادر سرش داد زده و او را احمق و دست و پا چُلفتی خطاب کنند. یا با دیدنِ ترسِ کودک از تاریکی، او را ترسو و ضعیف خطاب کرده و به خاطر ترسش مورد تمسخر قرار داده، موجب احساسِ شرم در کودک شوند).

⚠️خصوصاً در مواردی که والدین خودشان خُلقِ مناسبی ندارند و خسته و بی حوصله اند ممکن است، بیشتر به کودک پرخاشگری کنند (بعنوان نمونه پدر یا مادر، خسته از سرِ کار برگشته و شاهدِ شلوغ بازی کودک است و به دلیل عدم تحمل لازم و با هدف متوقف کردن کودک او را تنبیه کند و مورد خشونت قرار دهد).

⚠️ بی توجهی و عدم رسیدگی به نیازهای عاطفی و هیجانی کودک (نظیر عدم اختصاص وقت کافی برای بودن با کودک در طول روز، محبت نکردن به کودک، گوش ندادن به صحبت های کودک، بی توجهی و عدمِ پاسخ به سوالاتش، بازی نکردن با کودک، بی اهمیت بودن نسبت به حالات هیجانی و عاطفی اش مانند وقتی که کودک آرام و غمگین بنظر می رسد و والدین به این حالات خُلقی کودک، با نپرسیدن حال کودک و‌ جویا نشدن در مورد علت ناراحتی اش او را مورد بی اعتنایی قرار دهند).

⚠️گاهی نیز والدین ممکن است ناراحتی و احساسات منفی خود را که در نتیجه ی جر و بحث با همسر یا همکار یا تحتِ فشارِ یک رئیس ِ پر توقع داشته اند، را بی دلیل بر سر کودکشان خالی کنند. یعنی با توسل به مکانیسم جابجایی هیجانات ناخوشایند و فروخورده ی خود را متوجه کودکِ خود کنند.

⚠️محیط خانوادگی پرتَنِشی که همواره در آن والدین در حالِ دعوا، بگو مگو و پرخاشگری هستند، نیز یکی از بدترین موقعیت ها برای رشد کودک است و می تواند او را در معرض سوءاستفاده ی هیجانی و سایر مواردِ سوء رفتار قرار دهد.

⚠️ پدر و مادرهای پرتوقعی که انتظارات نامعقولی، بدون در نظر گرفتنِ تواناییهای کودک از او دارند، ممکن است با عدم موفقیت کودک، یا شکست هایش او را تحقیر کنند و یا مثلا به او سرکوفت بزنند و با برخورد نامناسب کودک را مورد سوءاستفاده ی هیجانی قرار دهند.

⚠️در مطالعات متعددی نشان داده شده است که بد رفتاری های روانشناختی کودکی با تجربیات منفی و به طور ویژه با افسردگی در بزرگسالی ارتباط معنی داری دارد.