سوختگی در کودکان

در سراسر جهان تقریباً در هر ساعت یازده کودک و نوجوان به علت سوختگی جان خود را از دست می دهد به عبارتی سوختگی باعث مرگ ۹۵۰۰۰ کودک در سال می شود. به طور کلی کودکان در معرض افزایش خطر مرگ ناشی از سوختگی ها با میزان جهانی ۹/۳ مرگ به ازای هر ۱۰۰۰۰۰ نفر جمعیت می باشند. در میان همه مردم دنیا، کودکان زیر یکسال بالاترین میزان مرگ ناشی از سوختگی ها را دارا می باشند. سوختگی با بخار یا مایعات داغ ۸۰ درصد از موارد سوختگی در خردسالان را به خود اختصاص می دهد و اغلب از تماس با اشیا یا مایعات داغ پس از واژگونی یک شی داغ از روی اجاق یا سکوی آشپزخانه توسط کودک ناشی می شود. متأسفانه در برخی خانه ها، سماور و منابع آب جوش در دسترس کودکان قرار دارد و کودکان زیادی با آنها می سوزند در حالی که با افزایش آگاهی خانواده و رعایت نکات حفاظتی از سوی آنها، میزان سوختگی کودکان با مایعات داغ در منازل تا درصد زیادی کاهش می یابد، پس بهترین راه جلوگیری از مرگ و میر ناشی از سوختگی، پیشگیری است.

اطفال نسبت به بزرگسالان پوست لطیف تری دارند که آنها را نسبت به جراحات آسیب پذیرتر می نماید.

تعریف سوختگی

سوختگی نوعی از آسیب به پوست یا بافت های دیگر بدن می باشد که توسط ترومای حرارتی (برخورد اجسام یا مایعات و جامدات داغ بر روی بدن) ایجاد می گردد. این سوختگی زمانی اتفاق می افتد که بعضی یا همه سلول های پوست وبافت های زیرین آن  مورد آسیب قرار می گیرند.

علل سوختگی در کودکان

1. پرتوهای خورشیدی
2. اشعه
3. شعله آتش
4. تماس با موادشیمیایی
5. مایعات داغ
6. مواد جامد داغ
7. جریان برق

علت های شایع ورایج سوختگی

۱-آتش : کودک همزمان با رشد و رسیدن به سنین بالاتر،کمتر در معرض سوختگی با وسایل خانگی قرار می گیرد و بیشتر به وسایل غیرمتعارف علاقه مند می شود. به خصوص پسران سنین ۸-۶ سال که اغلب درباه آتش کنجکاو هستند و این کنجکاوی منجر به استفاده از کبریت، فندک یا شومینه می شود و در نهایت احتمال سوختگی های جدی با آتش در آنها بیشتراست . در اینگونه موارد، خواهروبرادرکوچکترنیزبشدت درمعرض خطرقراردارند .

خطرناکترین مکان برای کودکان،محل پخت وپزمی باشد و شایعترین علت مرگ و حوادث وخیم در کودکان ، سوختگی هایی است که در این مکان اتفاق می افتد. برخی از خانواده ها در منزلشان ازتجهیزات آشپزی روباز(مانند گاز پیک نیکی برای پخت و پز) استفاده می کنند. در کنار این وسایل به مراقبت های بیشتری جهت پیشگیری از سوختگی نیاز است. آتش های کوچک مانند کبریت، سیگار روشن و شمع در حال آب شدن می توانند در صورت عدم دقت و مراقبت به سرعت از کنترل خارج شده و مشکلات بزرگ و خطرناکی را به وجود آورند.

۲-مایعات داغ : سوختگی ممکن است به وسیله مایعات داغ درون کتری یا سماور، قابلمه و فنجان اتفاق بیفتد. آب حمام و دستشویی اگر به اندازه ای داغ باشد که پوست را بسوزاند، ممکن است باعث سوختگی کودک شود. سوختگی با مایعات داغ شایعترین نوع در میان کودکان زیر ۶ سال می باشد. سوختگی های بارز با مایعات داغ موقعی اتفاق می افتد که کودک ظرف محتوای مایعات داغ مثل فنجان قهوه را روی صورت، اندام فوقانی و تنه خود می ریزد.بدترین شکل این نوع سوختگی،سقوط کودک درون ظرف غذاپزی است ،که متاسفانه بارها درمراسم بزرگ [مثل مراسم مذهبی] اتفاق افتاده است.نتیجه این حوادث نیزهمیشه ،مرگ کودک بوده است.

۳-وسایل آتش بازی: وسائل آتش بازی در سراسر جهان در جشن ها و دیگر مراسم استفاده می شود ، که البته بعلت علاقه مفرط کودکان وبخصوص پسرهابه این تجهیزات،درخارج ازایام جشن ها ودورازچشم والدین،نیزاستفاده می شود .بنابراین وسائل آتش بازی ،می توانند بسیار خطرناک باشند.

4 – جریان الکتریسیته:متاسفانه بازیگوشی کودکان ، وبخصوص شیرخوارانی که به تازگی براه افتاده اند،سبب می شود که نسبت به هرچیزی که درپیرامون آنهاست عکس العمل نشان دهند.بازی کردن وگازگرفتن سیم برق ،یکی ازواکنش های طبیعی کودکان خردسال است.ازاینروسوختگی الکتریکی ناحیه دهان ودست وپا ،درکودکان بسیارشایع است.

ماهیت و شدت سوختگی ها در کودکان

صدمات سوختگی بر اساس قسمت هایی از بدن که گرفتار می شوند به صورت زیر می باشد:

۱-سوختگی های با مایعات داغ: تنه و اندام های انتهایی فوقانی

۲-سوختگی های ناشی از شعله: اندام انتهایی تحتانی

۳-سوختگی های تماسی: دست ها مانند سوختگی کف دست کودکان با وسایل گرم کننده ( اتوی داغ،بخاری) یا لوله های آب داغ. چون کودک دارای پوست نازکتر روی کف دستان بوده و عکس العمل او برای قطع تماس آهسته تر است، سوختگی های تماسی ممکن است در او عمیق بوده و در نتیجه نیاز به درمان دقیق و طولانی داشته باشد .

۴-سوختگی های الکتریکی: ممکن است عوارض قابل مشاهده در این نوع سوختگی ها کم باشد ولی صدمات داخلی شدید به وجود می آید، کودکان کوچک که سیم برق را مکیده یا گاز می زنند ممکن است دچار سوختگی دهان، لب و مجاری گوارشی گردند چنین سوختگی هایی ممکن است باعث بدشکلی های زیبایی و رشد ناقص دندان ها، فک تحتانی و فوقانی شوند.

۵-سوختگی های شیمیایی: محل درگیر بسته به اینکه ماده شیمیایی خورده شده باشد، پاشیده شده یا تنفس شده باشد متفاوت است. آسیب به ریه به عنوان نتیجه ای از صدمات تنفسی شایعترین علت مرگ بوده و به طور عمده غیر قابل پیشگیری می باشد.

نکات ضروری جهت پیشگیری از حوادث سوختگی در کودکان

هنگام بغل کردن کودک و زمانی که در آغوش شما است از نوشیدن مایعات، چای داغ و کشیدن سیگار جداً پرهیز کنید.

کودک نباید مدت طولانی در معرض آفتاب قرار گیرد.قراردادن کودک درون اتومبیل هنگام تابستان،می تواند کشنده باشد.

ظروف حاوی مایعات داغ [دیگ آش،سماور،کتری آبجوش] ویا وسایل سوزان[بخاری،سماور،شومینه، منقل ،اتوی داغ ] نباید درکنارکودکان باشد.

تجهیزات برقی باید دورازدسترس کودکان باشند.سیم های برق موجوددرمحیط زندگی [شامل سیم سیار] باید ازنظرپوسیدگی وآسیب های مربوطه ،بازدیدشوند. بر روی پریزهای برق درپوش پلاستیکی محافظ قرار دهید. به کودکان بیاموزید که نباید کلید برق را بدون دلیل خاموش و روشن کنند.از بازرسی وسایل برقی و پریزها به همراه کودکان بپرهیزید.

قبل از حمام کردن کودک، درجه حرارت آب گرم را بر روی مچ دستتان آزمایش کنید تا مطمئن شوید آب داغ نیست.

ازقراردادن ظروف حاوی مایعات داغ روی میزویا اجاق گازخودداری کنید.درصورت ضرورت،حتما بگونه ای قرارداده شوند که کودک امکان دسترسی به آن هارانداشته باشد.کودکان ،بخصوص درسنین 2تا5 سالگی ،بشدت کنجکاوهستندوهمین امرمی تواند منجربه کشیدن دسته ماهیتابه ویاهرظرفی دیگر[که حاوی مایع داغ است] بسوی خودوبنابراین فاجعه سوختگی شود.

هرگز اجازه ندهید کودکتان زیر کرسی بازی کند به خصوص اگر وسیله حرارتی آن منقل ذغالی باشد. هرگز کودکان را به تنهایی زیر کرسی نخوابانید.

تهیه واستفاده ازفشفشه ها وترقه ها درایران تحت هیچگونه استانداردی نیست ،بنابراین به کودکان خود اجازه استفاده ازاینگونه وسایل راندهید.درصورت لزوم،خوددرکنارآن ها باشید.

طبقه بندی سوختگی ها

سوختگی ها رابراساس شدت آسیب لایه های پوست به سه نوع تقسیم می کنند.

درجه یک

تنها لایه سطحی اولیه پوست درگیر شده است و سطح پوست دچار تورم، قرمزی و درد شبیه آفتاب سوختگی است.معمولا تاول وجود نداشته و طی 48-72 ساعت بهبودی رخ می‌دهد. در اغلب موارد نیز اگر سطح اولیه پوست کنده نشود هیچگونه زخمی بر جا نمی‌ماند.

درجه دو

به جز لایه سطحی پوست مقداری از لایه زیرین هم آسیب دیده است.در این نوع سوختگی چون رشته‌های عصبی در معرض تماس محیطی است، به شدت دردناک است. ترمیم این نوع سوختگی معمولا 2-1 هفته طول می‌کشد.

درجه سه

در این سوختگی تمام لایه سطحی و لایه زیرین پوست تخریب شده است و هیچ سلولی در لایه سطحی جهت تکثیر مجدد باقی نمانده است.در نتیجه تنها با به هم کشیده شدن زخم و یا پیوند پوستی قابل ترمیم خواهد بود.

چه اقدامی درموردسوختگی کودک انجام دهیم

سوختگی‌های درجه 1 و 2 که سطح آن کمتر از 10 درصد بدن باشد، ممکن است بصورت سرپایی درمان گردند. اگر واکسیناسیون این بیماران کامل بوده باشد، نیازی به تزریق واکسن کزاز و یا مصرف آنتی‌بیوتیک نیست.

درجه یک: پوست قرمز یا صورتی روشن، مثل آفتاب سوختگی خفیف، تورم شدید (نظیر تاول)

آنچه باید انجام داد:به مدت 10 دقیقه پوست را با آب خنک بشویید و سپس با یک پارچه خشک آن را بپوشانید یا بگذارید در معرض هوا قرار گیرد. اگر کودک درد دارد به او استامینوفن بدهید.

درجه دو: پوست تاول زده، متورم، لک لکی، لایه لایه یا مرطوب و براق

آنچه باید انجام داد:تاولهایی را که سالم هستند، نترکانید. اگر سوختگی روی مفصل بدن، صورت، کف دستها و پاها وجود دارد یا اگر کودک دچار شوک شده است، به پزشک مراجعه کنید.

درجه سه: پوست ضخیم، سفید، خشک و سفت، مومی شکل، بی رنگ

آنچه باید انجام داد:این نوع سوختگی باید توسط پزشک متخصص معاینه شود ،بخصوص اگر سوختگی 10 درصد یا سطح وسیع تری از بدن، صورت، کف دستها، پاها و مسیر تنفس را تحت تأثیر قرار داده، کودک را به بخش فوریتهای پزشکی منتقل کنید.

بطورکلی ،توصیه می شود که همه کودکان دچارسوختگی توسط پزشک معاینه شوند.بهتراست تاول‌ها دست نخورده و سالم باقی بمانند و با پمادهای سوختگی مناسب پوشانده شوند. پانسمان‌ها باید روزانه یک‌مرتبه عوض شوند.ابتدا زخم راباید با آب ولرم تمیزنمود تا مقداری از پماد باقی‌مانده قبلی پاک شود. زخم‌های کوچک بخصوص در انگشتان بهتر است پس از استفاده از پماد باز باشند.

سوختگی‌های کف دست که تاول بزرگ دارند نیز باید به صورت سرپایی کنترل و پیگیری شوند. بیشتر سوختگی‌های سطحی طی 10 تا 20 روز ترمیم می‌شوند اما اگر عمیق باشد، زمان بیشتری برای ترمیم نیاز دارد.

ممکن است به استفاده از پمادهای خاص نیاز باشد. در مورد سوختگی با آب جوش لازم است ،بیمار به نزد پزشک برده شود زیرالازم است عمق سوختگی و آسیب، به دقت بررسی و ارزیابی گردد.

سایر اقدامات درمانی لازم در مورد سوختگی، همچون تجویزآنتی بیوتیک ،مسکن [مثل استامینوفن] ، نیازبه مصرف سرم وریدی و میزان مناسب مایع درمانی،و مکمل‌های لازم بر اساس شرایط بیمارتوسط پزشک معالج مشخص می گردد.

خطراتی که کودک را تهدید می کندوهمیشه باید مدنظروالدین باشند:

1. تجهیزات داغ:اتو،بخاری،فر،اجاق گاز،زغال،باربیکیو،منقل ،بابلیس،کبریت،فندک،حباب داغ چراغ،لامپ های هالوژنه،کباب پز
2. آب داغ یا مایعات داغ نظیر قهوه یا سوپ
3. مایعات تمیزکننده:وایتکس،محلول های بازکننده مجاری فاضلاب [این مواددرصورت خورده شدن،بشدت کشنده هستند]
4. سیم برق،دوشاخ برق

دربرخورد باسوختگی کودکان،والدین براساس تجارب شخصی وشنیدها،دست به اقداماتی می زنندکه برخی ناموجه وبرخی نیزمنجربه آسیب کودک می شود.درجدول زیرباورهای غلط وشیوه درست برخوردباسوختگی کودک ،راآورده ایم.

درمان واقعی، درمان غیر واقعی	غیر واقعی:	واقعی:
تاول مشاهده می شود	تاولها را بترکانید	این امر منجر به عفونت می شود.بنابراین هرگزتاول هارانترکانید.
چه چیزی بمالیم	روی سوختگی کره یا روغن بمالید	این اقدام باعث تسریع بهبودی نمی شود بلکه فقط گرد و خاک را به سوی زخم جذب می کند و خطر عفونت را افزایش می دهد.
سوختگی درد دارد	یخ یا آب یخ روی سوختگی قرار دهید.	سرما یا آب خنک خوب است اما تماس با یخ باعث سرمازدگی می شود که بافتها را تخریب می کند و جراحت را بدترکند.
سوختگی درددارد	سوختگی ها را لمس کنید تا درد تسکین یابد.	چنین عملی باعث تداوم سوختگی می گردد و منجر به عفونت می شود.